Als coördinator van het Nationaal Programma Herbestemming en co-auteur van het boek 'Rekenen op herbestemming' heeft Frank Strolenberg uitgebreid zicht op de manieren waarop gebouwen en gebieden worden herbestemd. In deze bijdrage schetst hij de trends uit de afgelopen jaren en trekt deze door naar ontwikkelingen voor de toekomst.

Grassrootsinitiatieven gedragen zich niet als projectontwikkelaars, zijn anders georganiseerd, en hebben vaak ook andere stakeholders. Hoe kunnen financiers en overheden het onderscheidende karakter van deze initiatieven op waarde schatten? En welke zekerstellingen kunnen grassroots organisaties geven? Met medewerking van Arna Notten (Triodos), Rob Weeda (Gemeente Amersfoort) en Harmen Zijp (De WAR). Moderator: Dirk Kaan.

Het zijn doorgaans een paar pioniers die de weg bereiden voor de nieuwe invulling van een gebouw of gebied. Niet zelden gaat het om kunstenaars of creatieve ondernemers die met veel lef jaren investeren in een locatie. In een volgende fase vertrekken ze vaak onder druk van stijgende huren, en verliest de plek z'n belangrijkste smaakmakers. Hoe kan een herbestemming zo worden ingericht dat deze pioniers ook de vruchten van hun inzet kunnen plukken, en dat hun creativiteit voor de locatie blijft behouden? Met medewerking van Andries Micke (Maakhaven, Den Haag), Jan Poolen (ZEEP, Amersfoort) en Paul de Bruijn (Coehoorn Centraal, Arnhem). Moderator: Oscar Kocken.

Om een investeringsinschatting te kunnen maken voor de ontwikkeling van vastgoed wordt vaak gebruik gemaakt van een meerjarige cashflowberekening. Maar langer vooruit kijken dan 5 jaar wordt steeds moeilijker. Een organisch groeimodel past beter in deze tijd en sluit ook beter aan bij de ontwikkelwijze van burgerinitiatieven. Maar daarvan is weer lastig in te schatten hoe zeker een investering is. Voor De WAR ontwikkelde Harmen Zijp software die dit probleem oplost.

Gentrificatie is een veelgebruikte manier om een gebied in waarde te laten stijgen. Vaak worden kunstenaars ingezet om een gebied hip en levendig te maken. Als het doel bereikt is is het voor de kunstenaars vaak niet meer betaalbaar om er te blijven. Er is wereldwijd een beweging in opkomst van artists against gentrification. Beroemde kunstenaars halen uit protest hun muurschilderingen weer weg. Diana Wildschut schetst een beeld van een beweging in opkomst tegen gentrification uit verschillende grote steden.

Andries Micke beschrijft het proces dat Maakhaven doorgemaakt heeft en de manier waarop in dialoog met de stad en de omgeving dit project gestalte krijgt. Ook laat hij zien welke gebruikers er actief zijn, en hoe de verschillende kunstenaars, architecten, choreografen en anderen, elkaar inspireren.

Wij geloven in een investeringsstrategie in gebiedsontwikkeling die aan duurzaamheid zijn kracht ontleent en juist daardoor rendabel en concurrerend is. De kern van deze strategie is dat een nieuwe investering bovenop een voorgaande investering komt, innovatie. Deze innovatie verbetert de voorgaande, retrofit, en creëert een platform voor de volgende investering, toekomstwaarde. Volgt daaruit een concurrerende wijze van gebiedsontwikkeling? Om dat te bepalen zullen we eerst de concurrentie moeten vaststellen, en de concurrentiekracht van duurzaamheid. Hieruit laten wij tenslotte een strategie volgen voor rendabel investeren in concurrerende duurzame gebiedsontwikkeling. Download paper via www.atosborne.nl/publicaties/innovatie-retrofit-toekomstwaarde

Wanneer kies ik welke materialen bij herbestemming en waarom? Welke effecten heeft dit op het gebruik, de exploitatie, het onderhoud en toekomstige bestemmingen? Voordelen en voorbeelden van gebruik van natuurlijke materialen bij herbestemming.

Is herbestemmen en ontwikkelen gebaat bij circulaire economie en circulair bouwen? Welke mogelijkheden bestaan er en welke rol spelen de actoren hierbij?

In Olst is de afgelopen jaren het aardehuis-project gerealiseerd. Deze ecowijk werd gebouwd samen met vrijwilligers en toekomstige bewoners. Miriam Zijp was vanaf het begin betrokken bij de totstandkoming van dit project en vertelt over de collectieve besluitvormingsstructuur en de verhouding met bouwbedrijven, financiers en overheden.

Michiel Kruidenier brengt verslag uit over het waarderen van industriële gebouwen en complexen in Amersfoort, zoals de Wagenwerkplaats, de gebouwen van Rohm & Haas, de Prodentfabriek en Stoomluciferfabriek De Eem (de latere kleurstoffenfabriek Warner Jenkinson, het complex waar nu De War in is gevestigd). Wat zijn deze gebouwen nog waard, moeten we deze complexen behouden en zo ja, waarom eigenlijk? (Drs. Michiel Kruidenier is architectuurhistoricus [onderzoeksbureau De Onderste Steen], deed onderzoek naar de Prodentfabriek en Warner Jenkinson aan de Eem, en is bestuurslid van FIEN, de Federatie Industrieel Erfgoed Nederland)

Voor de ontwikkeling van een gebied en het proces dat kan leiden tot herbestemming van oude gebouwen bestaat geen eensluidend recept. Burgers kunnen het verschil maken. Een openhartig verslag van Joke Sickmann uit de praktijk van herbestemming in Amersfoort, aangevuld met enkele vragen en kanttekeningen. (Joke Sickmann gaf in 2003 de aanzet tot een burgerinitiatief om aandacht te vragen voor het behoud van de gebouwen van de Wagenwerkplaats.)

Hoe is het gesteld met de herbestemming van Industrieel Erfgoed in Europa. 2015 is uitgeroepen tot het Internationale Jaar van het Industriële Erfgoed. Adriaan Linters, geeft een overzicht van geschiedenis en huidige stand van zaken. De rol van de Overheid legt gewicht in de schaal. (Adriaan Linters is voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Industrieel Erfgoed)

Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Roel Mulder schetst zijn ideeën over de wenselijke toekomstige ontwikkeling van de oude Eemhaven. Wat kan de Eem Amersfoort nog brengen. En voor welke opgave staat deze stad. (Roel Mulder is gemeenteraadslid en fractievoorzitter voor OPA, Partij Ouderen Politiek Actief)

Het besef dat oude industriële gebouwen betekenisvol zijn en een rol kunnen spelen bij (toekomstige) gebiedsontwikkeling in Amersfoort is – vergeleken met elders - pas vrij laat doorgebroken. De vraag dient zich aan wat de redenen daarvan zijn. Welke krachten spelen daarbij een rol, en welke lessen kunnen wij trekken voor de toekomst. Met medewerking van Roel Mulder (OPA), Joke Sickmann. Moderator: Ronald Vis.

Lokale initiatieven bieden onverwachte mogelijkheden. ‘Professionele burgers’ bedenken nieuwe manieren om oude gebouwen en verlaten gebieden weer een functie te geven. Er ontstaan parallelle nieuwe structuren in de samenleving. Pioniers aan het woord! Met medewerking van Diana Wildschut (De WAR) en Hans Magdelijns (RCE).

Afsluitende borrel bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Gelijktijdig met Open Herbestemmen vindt bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (10 minuten lopen van De WAR) een dag plaats voor initiatieven van een herbestemming. De programma's worden zo op elkaar afgestemd dat bezoekers onderdelen van beide evenementen kunnen bijwonen. Zie www.cultureelerfgoed.nl/agenda/nieuwe-horizons-contactdag-voor-initiatiefnemers-van-herbestemming

Wie niet genoeg kan krijgen van het thema is er een dag vóór Open Herbestemmen in Amersfoort nòg een bijeenkomst, georganiseerd door FASadE. Op 28 mei in De Nieuwe Stad. In het voorprogramma staat ‘VERNIEUWEND OPDRACHTGEVERSCHAP’ centraal. Aansluitend volgt het ‘MOMENTUM HERBESTEMMING EN TRANSFORMATIE’. Beide onderdelen kunnen separaat worden bezocht. Voor meer informatie zie http://z033.nl/article/display/id/11414479/